Eski Çağ’dan günümüze tarihçiler arasında tartışma konusu olan bu savaşın nedeni; yapısı çok farklı iki Grek devleti olan Atina ve Sparta ile müttefikleri arasındaki savaşlardır. Bu konuda en ayrıntılı bilgi o dönemde yazılmış Yunanlı tarihçi Tukydides’in gerçek adı kaybolmuş “Peloponnessoslularla Atinalıların Savaşı” adındaki eserinde anlatılmıştır. Görünürdeki neden olarak, Korintle bu kentin kolonisi Korkira (Korfu) arasındaki çıkan anlaşmazlığa, Atinalılar’ın karışmasıdır. Gerçek neden ise, Pers Savaşlarından sonra Atina’nın ekonomik ve siyasal alanda güçlenmesi üzerine; başta Sparta olmak üzere Peloponneslilerin özgürlükleri ve çıkarları için kuşku duymalarıdır.
Peloponneslilerin, Attika-Delos Deniz Birliğinden birlik üyesi devletlere özerklik vermesi önerisi üzerine, M.Ö. 431 yılında çıkan savaş 27 yıl boyunca sürmüştür. Sparta’nın, Atina’nın deniz gücüne karşılık, kara birliklerinde üstünlüğü vardı. Atina ordusu 300 savaş gemisi, 100 ihtiyat gemisi ve kara ordusu ise 8400 hoplitten oluşmaktaydı. Savaşın ikinci yılı Pire ve Atina’da iki yıl süren bir veba salgını üzerine, Atinalılar, Perikles’in görüşünü almaksızın Spartalılara barış önerdiler. Barışı kabul etmeyen Sparta Atinalıları yenilgiye uğrattı. Fakat bu yenilginin suçu Perikles‘e atıldı. Görevinden alınan Perikles 50 talent ödemeye mahkûm edildi. M.Ö. 429 yılında Potidia’nın düşmesiyle tekrar başa getirilen Perikles, 429 yılında vebadan öldü. Böylece M.Ö.445’den M.Ö.431 yılma kadar süren Perikles Çağı denilen parlak dönem sona erdi.
Atinalılar 429 yılında Potidia’yı tekrar ele geçirdiler. M.Ö. 428 yılında deniz birliğinden ayrılan Midilli şiddetli bir şekilde cezalandırıldı. Atina, Karya ve Likya gibi bölgeleri deniz birliğine katmış olmasına rağmen batıda İtalya ve Sicilya kentlerinin Peloponesliler’e hububat göndermelerine engel olamadı.
Makedonya ve Trakya’daki Grek kentlerinin kurtarıcısı olarak ortaya çıkan Spartalı komutan Brasidas bunlardan birçoğunu deniz birliğinden ayırmayı başardı. M.Ö. 422 yılında askerlikten hiç anlamayan Kleon Brasidas’ın üzerine bir orduyla gönderildi, fakat bu ordu Amfipolis’de tuzağa düşürülerek, büyük bir bozguna uğratıldı. Ancak burada Brasidas’ın ölümü Atina için yenilgiyi hafifleten bir sonuç olmuştur.
Nikias Barışı
Atinalı iyi niyet sahibi, temkinli bir diplomat olan Nikias taraftarlarının etkisi ile 421 yılında 50 yıllık bir antlaşma imzalandı. Bu barış sonunda Sparta Attika-Delos deniz birliğini tanımak zorunda kalmıştır. Fakat barışın tüm devletlere karşı yapıldığı söylenemezdi; zira tarafsız bir konumda olan Melos Adası Atinalılar tarafından kuşatıldı ve M.Ö. 417 yılında teslim olan halk katledildi.
Alkibiades’in Ortaya Çıkışı ve Faaliyetleri
Atina, barış atmosferinde ekonomik durumunu düzeltmeye koyulduğu sırada, Perikles’in yeğeni ve Sokrates’in öğrencisi olan, 30 yaşındaki Alkibiades siyaset sahnesine çıktı. Hırslı bir kişiliğe sahip olan Alkibiades, Nikias’a karşı cephe alıp, barışı bozan davranışlara girdi ve Sparta’nın düşmanlan ile anlaşarak onları kışkırttı. Bunun üzerine Sparta, M.Ö. 418 yılında Mantineia’da Atina’yı yenilgiye uğrattı. Sürgüne gönderilmek üzere iken Alkibiades, Nikias ile anlaşıp kurtuldu. M.Ö. 417/16 yılında onunla birlikte strategos seçildi.
Sicilya Seferi
Alkibiades’in aktif kişiliğinden dolayı Atina Spartalılara karşı boş durmayıp, bir takım mücadelelere girişti. Sicilya’ya yapılan bir seferde Alkibiades, Elevsis tanrılarına hakaretten yargılanmak için Atina’ya çağrıldı. Ancak O, Atina’ya dönüş yolunda iken kaçıp, Sparta’ya sığındı. Bunun üzerine vatan hainliğinden yargılandı.
Atinalıların, Sicilya adasındaki Syrakuzai seferi başarısız bir şekilde sonuçlandı. Komutadaki kişiler Nikias ve Demostenes yakalanıp, idam edildiler. Esir olan Atinalı askerlere işkenceler yapıldı; bir kısmı taş ocaklarında çalıştırıldı, bir kısmı da köle olarak satıldı.
Eskiçağ Uygarlıkları
